Türkiye Büyük Millet Meclisi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Türkiye Büyük Millet Meclisi | |
 |
|
| Tip | |
|---|---|
| Tip | Tek Meclislilik |
| Başkanlık | |
| Başkan | Mehmet Ali Şahin, |
| Başkanvekili | Nevzat Pakdil Sadık Yakut Şükran Güldal Mumcu Meral Akşener, |
| Yapısı | |
| Üye | 550 |
| Siyasi partiler | Adalet ve Kalkınma Partisi Cumhuriyet Halk Partisi Milliyetçi Hareket Partisi Demokratik Sol Parti Demokrat Parti Türkiye Partisi |
| Seçim | |
| Son seçimler | 22 Temmuz, 2007 |
| Toplantı yeri | |
 |
|
| Büyük Millet Meclisi toplantı salonu, Ankara, Türkiye | |
| Web sitesi | |
| http://www.tbmm.gov.tr | |
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Türkiye Cumhuriyeti'nin 23 Nisan1920'de kurulmuş olan yasama organıdır.
Anayasanın 108'nci Maddesine göre, yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Milletvekili genel seçimleri, dört yılda bir, serbest, eşit, tek dereceli, genel oy esaslarına göre, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.
Milletvekili seçilebilmek için, en az ilköğretim mezunu olmak ve ayrıca, Anayasada yazılı diğer seçilme yeterliliklerine sahip olmak gerekir. TBMM üyeleri, yasama dokunulmazlığına sahiptir.
2008 yılı bütçesi kapsamında Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne öngörülen ödeneğin 370 milyon 168 bin YTL olduğu açıklandı.[1]
23 Nisan1920) tarihinde, Parlamento geleneklerine göre, en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey (1845), Başkanlık kürsüsüne çıktı ve konuşma yaparak Meclis'in ilk toplantısını açtı.
- Bu Yüksek Meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla ve Allah'ın yardımıyla milletimizin iç ve dış tam bağımsızlık içinde alın yazısının sorumluluğunu doğrudan doğruya yüklenip, kendi kendisini yönetmeye başladığını bütün dünyaya ilan ederek, Büyük Millet Meclisi'ni açıyorum.
Bu açış konuşmasında, millî egemenliğe dayalı yeni Türk parlamentosunun adı da "Büyük Millet Meclisi" olarak konulmuştu. Bu ad herkesçe benimsedi. Daha sonra Atatürk'ün tüm konuşmalarında yer aldığı şekliyle ve ilk kez 8 Şubat1921 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesinde de yazılı olarak, "Türkiye Büyük Millet Meclisi" (TBMM) adı kalıcılık kazandı.
TBMM, 24 Nisan1920 günü yaptığı ikinci toplantısında Mustafa Kemal Paşa'yı (Atatürk), başkanlığa seçti. Mustafa Kemal Paşa, kendi öncülüğünde kurulan TBMM'nin başkanlığını Cumhurbaşkanı seçildiği gün olan 29 Ekim1923 tarihine kadar sürdürdü
Türkiye Büyük Millet Meclisi'in Yapısı [değiştir
]
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler.
Millet Meclisi üyeleri, göreve başlarken aşağıdaki şekilde andiçerler :
- “Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik ve lâik Cumhuriyete ve Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı kalacağıma; toplumun huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerden yararlanması ülküsünden ve Anayasaya sadakattan ayrılmayacağıma; büyük Türk Milleti önünde namusum ve şerefim üzerine andiçerim.”
Her 5 yılda bir yapılması öngörülen Milletvekilliği Genel Seçimleri ile her ilden yasalarda belirtilen miktarda üye Yüksek Seçim Kurulu kararı ile mazbata alarak Meclis üyeliğine hak kazanırlar.
Siyasi partiler mecliste elde ettikleri koltuk sayısına göre Hükûmet, ana muhalefet ve muhalefet olarak görev alırlar.
TBMM İçtüzüğü [değiştir
]
5 Mart1973 tarihinde 584 sayılı karar numarası ile Resmî Gazete'nin 13 Nisan 1973 tarihli 14506'ıncı sayısında yayınlanan karar ile belirlenen içtüzük TBMM'nin yapısı ve işleyişini tarif etmektedir.
Her yeni yasama döneminde Başkanlık seçimi yapılıncaya değin en yaşlı üye Başkan, en yaşlı ikinci üye Başkanvekilliği yapar. Bir yasama döneminde 2 defa başkanlık seçimi yapılır. İlkinde 2 ikincisinde 3 yıllığına başkan seçilir. TBMM Başkanı Cumhurbaşkanı'na gerekli hallerde vekalet eder.
21 Ekim 2007 Tarihli Referandumla genel seçimlerin 4 yılda bir yapılması benimsendi.
TBMM Başkanlık Divanı [değiştir
]
Bir Başkan; dört başkanvekili; yedi kâtip üye; üç idare amirinden kurulur.
Siyasi Partilerin temsili [değiştir
]
- Ana madde: Türkiye'deki siyasi partilerin listesi
Türkiye'nin en eski partisi ise 21 Mayıs1889’da İttihad-ı Osmani adı altında padişah II. Abdülhamit'i tahttan indirmek amacıyla kurulan dernektir. Sonradan İttihat ve Terakki Cemiyeti adını alan bu örgüt II. Meşrutiyet'in ilanının ardından 18 Ekim-8 Kasım1908 tarihleri arasında toplanan kongresinde siyasi fırka (parti) haline geldiğini ilan etti.
TBMM'de en az yirmi milletvekili ile temsil edilen siyasî partiler grup kurma hakkına sahiptir. Genel seçimlerde Milletvekili çıkartan ancak grup kurmak için yeter sayıya sahip olmayan siyasi partiler TBMM Başkanlık Divanı, TBMM Danışma Kurulu ve komisyonlarda temsil edilemezler.
Meclis Binası [değiştir
]
Bugünkü Meclis binası, 23 Nisan 1920'de açılan ve ulusal egemenliğe dayanan Türk Meclisi'nin üçüncü binasıdır.
İlk Meclis Binası [değiştir
]
İlk Meclis binası, bir bodrum katı üzerinde yer alan tek katlı 22x43 metre ölçülerine sahip, farklı ölçülere sahip dokuz oda ve bir büyük salondan oluşan bir yapıydı. Ön yüzündeki geniş saçakları ve iki balkonu binaya belli bir görkem ve şıklık veriyordu. Kurtuluş Savaşı sırasında bütün askeri ve politik kararların verildiği bu küçük ve fazla kullanışlı olmayan yapı 18 Ekim 1924 yılına dek kullanıldı. Bina bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak hizmet vermektedir.
İkinci Meclis Binası [değiştir
]
TBMM'nin ikinci binasının yapımına Mimar Vedat Bey'in projesiyle 1923'de başlandı. Bina çok kısa bir sürede tamamlandı ve 18 Ekim 1924'de hizmete açıldı. İlk binadan aşağı yukarı 50 metre uzağa yapılan yeni bina 36 yıl boyunca kullanıldı ve siyasi tarihimizde birçok önemli karara tanıklık etti. Binanın içi, bir bodrum katı üzerinde yer alan iki kattan oluşuyordu. Merkezde Genel Kurul salonu yer alıyordu. Üst katın tavanı, Osmanlı motifleriyle dekore edilmişti. Genel Kurul salonunda dinleyiciler için balkonlar ve yıldız motifleriyle süslü duvar panelleri yer alıyordu. Dış cephesi büyük bir giriş, köprü kemerleri ve saçaklarla süslenmişti. Cumhuriyetin ilk yıllarına tanıklık eden ikinci Meclis binası önemli tarihsel bir dönemde Meclis binası olarak kullanılmıştı. Günümüzde "Cumhuriyet Müzesi" olarak hizmet vermektedir.
Bugünkü Meclis Binası [değiştir
]
Günümüzde de kullanılmakta olan TBMM'nin üçüncü binasının mimarı Avusturyalı mimar Prof. Clemens Holzmeister (1886-1983)'dir. Ankara'da başka birçok önemli devlet yapısının da mimarı olan Prof. Hozmeister 1938 yılında yapılan TBMM Yeni Meclis Binası yarışmasında birincilik elde etti. 11 Ocak 1937'de TBMM tarafından "anıtsal bir değer taşıyan, Türkiye Cumhuriyeti'nin devamlılığına ve yirminci yüzyılın mimari karakteristiklerine uygun" yeni bir meclis binasının yapımı için bir yarışma düzenlenmesine karar verildi. 14 projenin katıldığı yarışmada jüri üç projeyi birincilik ödülüne layık gördü. Ancak yapımı için Atatürk'ün de beğenisini kazanan Clemens Holzmeister'in projesinde karar kılındı. Binanın yapımına 26 Ekim 1939'da, görkemli bir törenle başlandı. İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesi binanın yapımı için finansal sıkıntılar yaşanmasına neden oldu ve inşaatına belli dönemlerde ara verildi. 1957 yılından sonra inşaata tekrar hız verildi ve bina Ocak 1961'de kullanılmaya başlandı. Yeni Meclis toplamında 475,521 metre karelik bir arazi üzerine kuruldu. Ana bina 19.372 metre kareyi kaplıyordu. Fonksiyonel iç mekan olarak toplam alan 56,775 metre kareydi. Beş katlı binanın ön cephesi 248 metredir.
TBMM binası, Türkiye Cumhuriyeti'nin gücü ve kalıcılığını da temsil edebilecek şekilde, ciddi, kalıcı ve sağlamlığın ön planda tutulduğu mimari bir dışavuruma sahiptir. Büyüklüğü açısından, dünyanın en büyük parlemento yapılarından biridir.[2]
Yasama Dönemleri [değiştir
]
TBMM'nin tarihçesi, kurulduğu 23 Nisan1920 tarihinden 2007 yılına kadar 23 yasama dönemine ayrılır. Bu dönemler aşağıdaki şekildedir:
- TBMM 1. Dönem: 23 Nisan1920 - 29 Ekim1923
- TBMM 2. Dönem: 29 Ekim1923 - 2 Ağustos1927
- TBMM 3. Dönem: 2 Ağustos1927 - 26 Mart1931
- TBMM 4. Dönem: 4 Mayıs1931 - 23 Aralık1934
- TBMM 5. Dönem: 1 Mart1935 - 27 Aralık1938
- TBMM 6. Dönem: 3 Nisan1939 - 15 Aralık1943
- TBMM 7. Dönem: 8 Mart1944 - 14 Haziran1946
- TBMM 8. Dönem: 5 Ağustos1946 - 24 Mart1950
- TBMM 9. Dönem: 22 Mayıs1950 - 12 Mart1954
- TBMM 10. Dönem: 14 Mayıs1954 - 12 Eylül1957
- TBMM 11. Dönem: 1 Şubat1958 - 27 Mayıs1960
- TBMM 27 Mayıs Dönemi Kurucu Meclis: 6 Ocak1961 - 25 Ekim1961
- TBMM 12. Dönem(*) : 25 Ekim1961 - 10 Ekim1965
- TBMM 13. Dönem(*) : 22 Ekim1965 - 12 Ekim1969
- TBMM 14. Dönem(*) : 12 Ekim1969 - 14 Ekim1973
- TBMM 15. Dönem(*) : 14 Ekim1973 - 5 Haziran1977
- TBMM 16. Dönem(*) : 5 Haziran1977 - 12 Eylül1980
- TBMM 12 Eylül Dönemi Danışma Meclisi: 25 Ekim1981 - 14 Ekim1983
- TBMM 17. Dönem: 24 Kasım1983 - 29 Kasım1987
- TBMM 18. Dönem: 14 Aralık1987 - 20 Ekim1991
- TBMM 19. Dönem: 6 Kasım1991 - 24 Aralık1995
- TBMM 20. Dönem: 8 Ocak1996 - 18 Nisan1999
- TBMM 21. Dönem: 2 Mayıs1999 - 3 Kasım2002
- TBMM 22. Dönem: 14 Kasım2002 - 22 Temmuz2007
- TBMM 23. Dönem4 Ağustos2007 - (10.08.2009)
TBMM 24. Dönem Milletvekilleri liştesi 24.Dönem (10.08.2009-.............
(*) 1961'den itibaren sıralama 1'den başlatılmış (12. yerine 1. Dönem, 13. yerine 2. Dönem gibi...), 1983 sonrasında Meclis'in kuruluşundan (1920'den) hareket eden sıralamaya geri dönülmüştür.
| Türkiye | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Milletvekilleri Dağılımı [değiştir
]
Ana madde: 2007 Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri
| Parti | Yasama dönemi başlangıç[3] | şu an Ekim 2009[4] |
gelen | giden | fark |
|---|---|---|---|---|---|
| Adalet ve Kalkınma Partisi | 341 | 338 | - | 3. Gül 5. Yağmurdereli 6. Öztürk |
-3 |
| Cumhuriyet Halk Partisi | 99 | 97 | − | 2. Yetenç 9. Çerçioğlu |
-2 |
| Milliyetçi Hareket Partisi | 71 | 69 | − | 1. Özönder 7. Aktan |
-2 |
| Demokratik Toplum Partisi | 20 | 21 | 4. Geylani | − | +1 |
| Demokratik Sol Parti | 13 | 8 | − | 10. Tan 11. İçli 12. Halıcı 13. Pehlivan 14. Birgün |
-5 |
| Demokrat Parti | 0 | 1 | 16. Yılmaz | − | +1 |
| Türkiye Partisi | 0 | 1 | 6. Öztürk | − | +1 |
| Özgürlük ve Dayanışma Partisi | 1 | 0 | − | 15. Uras | -1 |
| Büyük Birlik Partisi | 1 | 0 | − | 8. Yazıcıoğlu | -1 |
| Bağımsız | 4 | 9 | 2. Yetenç 6. Öztürk 10. Tan 11. İçli 12. Halıcı 13. Pehlivan 14. Birgün 15. Uras |
4. Geylani 6. Öztürk 16. Yılmaz |
+2 |
| Boş | 0 | 6 | 1. Özönder 3. Gül 5. Yağmurdereli 7. Aktan 8. Yazıcıoğlu 9. Çerçioğlu |
||
| Toplam | 550 | 544 | 3 | 8 | −6 |
1. Mehmet Cihat Özönder 27. Temmuz 2007 tarihinde bir trafik kazasında hayatını kaybetti [5]
2. Manisa Milletvekili Erdoğan Yetenç 10. Ağustos 2007 tarihinde CHP´den istifa etti. [6]
3. Kayseri Milletvekili Abdullah Gül 28. Ağustos 2007 tarihinde T.C. Cumhurbaşkanı seçildi. [7]
4. Siyasi yasağı sona eren Hakkari Milletvekili Hamit Geylani, DTP'nin 2'nci olağan büyük kongresinde (20 Temmuz 2008) DTP'ye katıldı. [8]
5. İstanbul Milletvekili Osman Yağmurdereli 2 Ağustos 2008 tarihinde vefat etti
6. Yozgat Milletvekili Mehmet Yaşar Öztürk, 25 Eylül 2008 tarihinde AKP'den istifa etti.
7. İstanbul Milletvekili Gündüz Aktan 19 Kasım 2008 tarihinde vefat etti.
8. Sivas Milletvekili Muhsin Yazıcıoğlu 25 Mart 2009 tarihinde bir mitingten bir mitinge giderken helikopterinin keş dağı'na düşmesi sonucu hayatını kaybetti.
9. Aydın Milletvekili Özlem Çerçioğlu, 2009 Yerel Seçimleri'nde Aydın Belediye Başkanlığına seçildiği için, milletvekilliği sona erdi.
10. İstanbul Milletvekili Ahmet Tan 13 Nisan 2009'da Demokratik Sol Parti'den ihraç edildi.
11. Eskişehir Milletvekili Tayfun İçli 18 Mayıs 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
12. Ankara Milletvekili Emrehan Halıcı 4 Haziran 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
13. Ankara Milletvekili Mücahit Pehlivan 4 Haziran 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
14. İzmir Milletvekili Recai Birgün 5 Haziran 2009'da Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
15. İstanbul Milletvekili Ufuk Uras 17 Haziran 2009'da Özgürlük ve Dayanışma Partisi'nden istifa etti.
16. Rize Milletvekili Mesut Yılmaz 31 Ekim 2009'da Demokrat Parti'ye katıldı.
